İLAÇ TEDAVİSİNDE TEMEL KURALLAR
Psikiyatrik ilaçlarla ilgili yaygın yanlış bilinenler:
Halk arasında bütün psikiyatrik ilaçların bağımlılık yaptığı ve uyuşturucu ilaçlar olduğu yolunda yaygın bir inanış vardır. Temelde bu inanış psikiyatrik hastalıkların olağan seyrini bilmemekten ve ilaçların etkilerini yanlış yorumlamaktan kaynaklanır. Özellikle antidepresan ilaçların yani depresyon tedavisinde kullanılan ilaçların kesilmesi ile hastalık belirtilerinin tekrar nüks etmesi hasta ve yakınları tarafından ilaca bağımlılık olarak yorumlanmaktadır. Oysa hasta iyileştikten sonra da belli bir süre ilacını kullanmak zorundadır ve bunun bağıllılıkla ilgisi yoktur. Psikiyatrik tedavi iki aşamalıdır:
1-Sağaltıcı tedavi
2-Koruyucu tedavi
Sağaltıcı tedavi; var olan hastalık belirtilerinin ortadan kaldırılarak kişinin normal hayatına dönmesini sağlamayı amaçlar. Oysa koruyucu tedavi zaten iyileşmiş olan kişideki bu iyileşme halinin sürmesini, kesilmemesini ya da hastalığın tekrar nüksetmemesini amaçlar ve sorunun ya da hastalığın ne olduğuna, ne kadar devam ettiğine, kaç kez tekrarladığına vs. bağlı olarak psikiyatrist tarafından belirlenir. Sonuç olarak her şey düzeldikten sonra da belli bir süre ilaç kullanmaya devam etmek gerekir. Örneğin depresyon için bu süre en az 6 aydır.
İlaçların seçimi:
Bu gün elimizde geniş bir seçenek listesi mevcuttur. Kişinin cinsiyeti, yaşı, iştahı, kilosu, çalıştığı işin niteliği, uykusunun niteliği (az uyku, çok uyku, dinlendirici olmayan uyku, uyku bölünmesi, uykuda kâbus vs.) ve bedensel-metabolik özellikleri göz önünde bulundurularak psikiyatrist tarafından en uygun ilaç seçimi yapılır.
O an için(kesitsel değerlendirme) en uygun ilacı seçip tedaviye başladıktan sonra da şunu hiç akıldan çıkarmamak gerekir; aradan zaman geçince kişinin yukarıda saydığımız özelliklerinde de değişiklikler olur ve yeniden ilaç tedavisinin güncellenmesi gerekir. Yeni durumda ilaç dozunun değişmesi gerekebileceği gibi bizzat ilacın kendisini değiştirmek de gerekebilir. Bu nedenle hekim denetimi dışında uzun süre aynı ilacı kullanmak doğru değildir.
İlaçların kullanma süresi:
İlaç kullanmayı gerekli kılan durumun ya da hastalığın özelliğine göre psikiyatrist tarafından belirlenmelidir. Aksi durumda iyileştiğini düşünerek ilacı erken kesen kişi bir süre sonra daha ağır bir tabloyla yeniden başvurabilmektedir.
Etki başlangıç süresi:
Psikiyatrik ilaçların etkisinin başlaması için bazen birkaç hafta hatta 1-2 ay süre geçmesi gerekmektedir. Bu konuda bilgilendirilmemiş olan kişi “bu ilaçlar bana yaramadı, etkili olmadı” diye düşünüp ilacı kesmemeli, bu konuda kaygısı olduğunda psikiyatristiyle görüşüp birlikte karar vermelidir.
İlaç yanetkileri:
Birçok ilacın yanetkileri ilaç başlandığında en yüksek olup ilerleyen günler içinde azalmakta ve/veya yok olmaktadır. Oysa yanetkilerin en fazla olduğu bu dönemde ilacın tedavi edici etkisi henüz başlamamıştır(psikiyatrik ilaçların çoğunlukla geç etki başlangıçlı olması nedeniyle). Dolayısıyla bu konuda uyarılmamış olan hasta veya danışan bu dönemde bu ilaç beni daha da kötü yaptı diyerek ilacı kesebilmektedir. Oysa devam etmesi durumunda bir süre sonra yan etkiler ortadan kalkmaya başlayacak ve asıl iyileştirici etkiler görülmeye başlanacaktır.
Bu nedenle ilaç etkisini değerlendirmek için ilaca başlandıktan sonraki ilk bir-iki hafta referans alınmamalı ve beklenmelidir ve ilacın iyi gelip gelmediğine kişinin kendisi değil tedaviyi düzenleyen psikiyatristi karar vermelidir.
İlaç Tedavisinin Sonlandırılması:
Tedavinin sonlandırılması da yukarıda açıkladığım nedenlerle mutlaka psikiyatrist tarafından kararlaştırılmalıdır.
