Şizofreni nedir?
Şizofreni bu gün için nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte bazı faktörlerle ilişkisi bilinen, duygu, düşünce ve davranış bozukluklarının görüldüğü, psikotik belirtilerle giden (halüsinasyonlar, hezeyanlar vs.) bir psikiyatrik hastalıktır. En ağır psikiyatrik hastalık olarak kabul edilebilir ancak alt tiplerine göre ağırlığı ve ciddiyeti değişir. Toplumsal ve mesleki işlevsellikte büyük yıkım oluşturur.
Bu hastalık genetik midir?
Genetik geçiş olmakla birlikte tek belirleyici değildir. Şizofreni de birçok psikiyatrik hastalık gibi multifaktöriyel (çok faktörlü) bir geçiş gösterir. Kalıtımsal özellikler hastalığa yakalanmaya bir “yatkınlık” oluşturur. Hastalığın ortaya çıkışı kalıtım, çevresel faktörler, stres etkenleri ve daha birçok faktör tarafından belirlenir. Ailesinde bu tür bir hastalık bulunmayanlarda da ortaya çıkabildiği gibi ailesinde bu tür hastalık olanlarda da ortaya çıkmayabilir. Ama ailede hastalık bulunmasının hastalık riskini arttırdığı kabul edilir.
Hastalığın kişilik yapısıyla bir ilişkisi var mıdır?
Şizofreniye eğilimli olan insanların kişilik özelliklerinden söz edebilmemiz çok mümkün olmamakla birlikte hastalığın başlamasından önceki dönemlerde kişinin çok fazla içine kapanık olması, sosyal geri çekilmesi, aşırı şüpheci olması, öngörülemeyen ayrıksı davranışlarda bulunması klinisyenler tarafından dikkate alınan özellikler arasındadır.
Şizofreni hastaları çift karakterli midir?
Şizofreni hastalığının birkaç karakteri kişiliğinde barındırması söz konusu olamaz ancak şizofrenide benliğin bölünmesi, kişiliğin parçalanması ve dağılması hatta daha doğru bir ifadeyle bütünlüğünü kaybetmesi nedeniyle duygu, düşünce ve davranışlardaki devamlılık, tutarlılık, insicam kaybolur ve aynı kişiliğe mal edilmesi güç görünen farklı davranışlar ortaya çıkabilir.
Hasta yakınlarına neler önerirsiniz?
Şizofreni hastasıyla birlikte yaşarken bütün yıkımına rağmen onun da sevgi ve desteğe her zaman ihtiyaç duyacağını bilmek, onun dış dünyanın somut gerçekliğinden ayrı da olsa kendi içinde kurduğu dünyayı anlamaya ve anlamlandırmaya çalışmak gerekir. Dünyada yapılan tüm araştırmalarda şizofreninin suça eğilimi arttırdığı saptanamamıştır. Şizofrenler de suç işleyebilmekte ancak bu suçların oranı normal toplumdaki orandan daha fazla olmamaktadır. Toplumdaki bazı önyargılardan etkilenmeksizin onları anlamaya çalışmalıyız.
Hastalar günlük aktivitelerini sürdürebilirler mi?
Bu hastalar, günlük aktivitelerini yerine getirirken desteğe ihtiyaç duyabilirler. Bu destek, şizofreninin alt tipine göre daha az veya daha çok gerekebilir. Özellikle hijyenik yaşama, sağlıklı beslenme gibi konularda destek gerekir. Mesleki ve sanatsal etkinliklerini sürdürebilen hastalar olmakla birlikte genellikle destek gerektirecek kadar yıkım gözlenir.
Hastalığın kesin tedavisi mümkün müdür?
Hastalığın tümüyle ortadan kaldırılması halen mümkün değilse de tedaviyle kişinin yaşam kalitesi artmakta, yaşadığı sorunlar azalmakta, toplum içinde yaşaması kolaylaşmakta, sosyal uyumu artarak üretebilen ve kendine yetebilen kişiler olarak yaşamaları sağlanabilmektedir.
Dr. Gıyasettin EKİCİ
Psikiyatr
